Ons lid Hans Bos heeft zich verdiept in de loop van de vier beken die Tegelen doorkruisen. Aan de hand van oude kaarten volgt hij de beken van de bron tot de Maas. Beschrijvingen van de beken vind je hier:
- deel 1 over de Aalsbeek
- deel 2 over de Peskesbeek / Kruiserbeek / Steylerbeek
- deel 3 over de Engerbeek
- deel 4 over de Wijlderbeek
De Wijlderbeek ofwel Wilderbeek is de meest noordelijke beek die vanuit de Tegelse hoogvlakte naar de Maas stroomt en vormde vroeger ( vóór 1800) de grens tussen de hertogdommen Gelre en Gulick. Volgens Tegelenclopedie vormt het ook de taalgrens tussen het Tegels- en het Venloos dialekt. Het stroomt ook grotendeel op de grens tussen Tegelen en Venlo.
Op kaarten vóór 1840 is de beek moeilijk te herkennen. Op de eerste minuutkaarten van het kadaster is de beek wel goed zichtbaar. Uit deze kaarten, die te vinden zijn op de site aezel.eu, heb ik wederom een tweetal kaarten gemaakt om de loop van de beek te volgen omstreeks 1840.
Uit de kaart hierboven is af te leiden dat de beek in het Jammerdal in Venlo ontspringt in een van de meertjes bij de Voerdijk. Het komt bij Egypte Tegelen binnen en slingert zich door het Grote Broek parallel aan waar nu de A73 en A74 lopen. Het kruist de Broekweg en de spoorlijn Venlo/Roermond om richting Geldersebaan te stromen.
Op de tweede kaart, zie hieronder, zien we de beek langs de Vrijenbroekweg lopen en aan de Venlose kant van de Hulsterhof verder gaan. Het volgt tijdelijk de Hulsforthofweg om daarna rechtdoor naar de Venloseweg te stromen. Hier maakt het een bocht naar rechts om voorlangs het opleidingsinstituut Fontys (vroeger de Wilderbeek geheten) te stromen om dan onder de weg door langs het Ziekenhuis naar de Maas te gaan.
Van de Wijlderbeek heb ik slechts één waterlossingskaart uit 1904 kunnen vinden. Het is een kaart van het laatste gedeelte van de beek. Het lijkt erop dat de beek in 1904 een behoorlijk andere loop had dan in 1840.
Het stroomt op de kaart langs Lingshof naar de Ariënsstraat om dan af te buigen naar de Venloseweg waar het achter de huizen verder stroomt. Dan bij Bosserhofweg naar rechts en vóór Bosserhof links richting Venlo. Het stroomt dan achterlangs Huize Gusto (zie foto), de woning van de heer Smulder die directeur was van Canoy-Herfkens. Dit huis werd rond 1900 gebouwd op het voormalige landgoed Wijlre maar in de Tweede Wereldoorlog gebombadeerd. Later werd hier Kweekschool “De Wilderbeek” (zie foto) gebouwd. Daarna maakt de beek een grote bocht naar de Maas toe om achter de fabriek van Canoy-Herfkens in de Maas te verdwijnen.
De waterlossingskaart is niet met het noorden naar boven getekend, zoals gebruikelijk is met kaarten. Daarom is het moeilijker te vergelijken met de minuutkaart van 1840. Mogelijk dat tussen 1840 en 1904 de Wilderbeek richting de Munt is geleid om de slotgrachten beter te vullen. Hiervoor zal nader onderzoek nodig zijn, ofwel in het Kadaster of in de handelingen van de Gemeente.
Hans Bos
Swalmen 2023
